Związek Nauczycielstwa Polskiego powstał z troski. Z troski o Polskę niepodległą. W 1905 roku nikt nie wyobrażał sobie odrodzonej ojczyzny. Było marzenie. Nauczyciele stanęli jednak na wysokości zadania by to marzenie spełnić. Zakładając podwaliny Związku czynnie przyczynili się do odzyskania niepodległości w 1918 r. Jesteśmy z tego dumni. Kultywujemy tą pamięć i przekazujemy kolejnym pokoleniom 
Nauczyciele stali w pierwszym szeregu walczących o wolną Polskę!
Nauczyciele walczyli o niepodległą Polskę korzystając z różnych form walki: prowadząc nauczanie w języku polskim wbrew zakazom zaborców, czy też podejmując akcję zbrojną w szeregach polskich formacji wojskowych, w tym Legionów Polskich i POW.
Działacze Związku Polskiego Nauczycielstwa Ludowego Galicji (m.in. Stanisław Nowak i Julian Smulikowski) uczestniczyli w działalności Naczelnego Komitetu Narodowego w Galicji (utworzonego w 1914 r., który organizował Legiony Polskie).
Stanisław Nowak był wiceprzewodniczącym Komisji Szkolnej NKN.
Przypomnijmy, że 11 listopada 1918 r. – kiedy na ulicach Warszawy trwało rozbrajanie żołnierzy niemieckich, a przez miasto przetaczały się manifestacje niepodległościowe – na zebraniu działaczy Związku Polskiego Nauczycielstwa Ludowego Galicji i Zrzeszenia Nauczycielstwa Polskich Szkół Początkowych (ZNPSP) Królestwa, zapadła decyzja o zjednoczeniu obu nauczycielskich organizacji.
Przyjęto nazwę Związek Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych (ZPNSP), wskazano Warszawę na miejsce siedziby organizacji. Zjazd zjednoczeniowy nowego Związku odbył się w kwietniu 1919 r.
W 1923 r., w wolnej już Polsce, Józef Piłsudski tak podsumował wkład nauczycieli w odzyskanie niepodległości:
„Obok pracy wojskowej, która byt nasz utrwaliła, utrwaliła swą krwią, jesteście tymi, którzy w prawdziwym odrodzeniu Polski i odrodzeniu człowieka polskiego macie największe prawo do zasługi. Życie wasze płynęło w tej samej ciężkiej pracy, w jakiej płynęło życie żołnierskie” (GN nr 13-15 z 15 października 1923 r.).
Źródło: glos.p Głos Nauczycielski
Więcej w serwisie Głosu “Nasza historia” (TUTAJ).
Maciej Gębacz
Paweł Kos
Szymon Pyzowski
