Nasza historia
Związek Nauczycielstwa Polskiego
Związek Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) to obecnie największy związek zawodowy nauczycieli w III RP. Proces powstawania organizacji rozpoczął się na przełomie XIX i XX wieku, kiedy to Polska była pod zaborami Rosji, Niemiec i Austro – Węgier. Impulsem do stworzenia związku stała się chęć walki o polską oświatę i wydarzenia rewolucji 1905 roku.
Starania nauczycieli, aby stworzyć własną strukturę związkową, przybrały realną formę na początku XX wieku. W 1905 roku założono aż cztery organizacje: Związek Nauczycieli Ludowych (1 X 1905) w Pilaszkowie, Polski Związek Nauczycielski (9 XII 1905) i Stowarzyszenie Nauczycielstwa Polskiego (9 XII 1905) w Warszawie oraz Krajowy Związek Nauczycielstwa Ludowego (28 XII 1905) w Krakowie. Ten ostatni, pod wodzą Stanisława Nowaka i Juliana Smulikowskiego, z racji autonomii polskiej w cesarstwie Austro-Węgierskim, najsilniej rozwinął swoje struktury w Galicji. W 1906 roku powstały ogniska związkowe, m. in. w Czarnym Dunajcu, Nowym Targu i Krościenku n/Dunajcem.
W trakcie I Wojny Światowej (1914 – 1918) organizacje nauczycielskie zaangażowały się w walkę o odzyskanie niepodległości Polski. Członkowie tworzyli Naczelny Komitet Narodowy i byli w legionach Piłsudskiego oraz w innych formacjach zbrojnych.
W momencie odrodzenia Polski, w latach 1918 – 1921, związkowcy działali w strukturach rządowych na rzecz utrzymania niezawisłości państwa (np. Ksawery Prauss) i Wojsku Polskim (np. gen. Bolesław Popowicz) i konsolidowali struktury organizacji, tworząc w 1919 roku Związek Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych (ZPNSP).
W czasie najazdu bolszewickiego Związek oddał swój majątek na rzecz kraju oraz wydał odezwę, aby członkowie masowo zgłaszali się do ochotniczej służby, by bronić ojczyzny.
Po zakończeniu walk w II RP dzięki działaniom organizacji uchwalono ustawy o przymusowym nauczaniu w Wojsku Polskim (1919) i powszechnym obowiązku szkolnym oraz Pragmatykę Nauczycielską (1926), prekursorkę Karty Nauczyciela.
W lipcu 1930 organizacja przyjęła ostatecznie nazwę Związek Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) podczas zjazdu w Krakowie, a przewodniczył mu prezes Stanisław Nowak.
Do honorowych członków ZNP należeli m.in.: Marszałek Józef Piłsudski (1921) i jego małżonka Aleksandra Piłsudska (1937) oraz Stefan Zaleski (1907), pierwszy honorowy członek, autor hymnu związkowego.
Najazd na Polskę Niemiec i Związku Radzieckiego w 1939 roku przyniósł okupację kraju. Podczas jej trwania w latach 1939 – 1945 ZNP założył Tajną Organizację Nauczycielską (TON – X 1939 r. – kryptonim konspiracyjny ZNP). W ramach Polskiego Państwa Podziemnego prowadziła ona tajne nauczanie, co kosztowało życie blisko 10 tysięcy nauczycieli i związkowców.
Mimo wątpliwości związanych z powojenną władzą, 6 lutego 1945 roku ZNP wznowił działalność. Związek oraz nauczyciele prowadzili pracę u podstaw, walczyli z analfabetyzmem, wypełniali straty wśród kadry nauczycielskiej wywołane wojną i pomagali tym, którzy powracali z deportacji do ZSRR oraz repatriantom.
W latach 1980 – 1981, dzięki zaangażowaniu ZNP i nauczycielskiej „Solidarności”, udało się przeforsować zmiany prawne, które doprowadziły w 1982 roku do powstania Karty Nauczyciela.
Stan wojenny wprowadzony 13 grudnia 1981 roku brutalnie przerwał funkcjonowanie ZNP. Organizacja ponownie podjęła działalność w 1983 roku, a następnie w latach 1988 – 1989 i później, aktywnie włączyła się w demokratyczne przemiany III RP, między innymi uczestnicząc w obradach Okrągłego Stołu.
ZNP w nowej rzeczywistości ekonomicznej i politycznej dalej prowadził walkę w obronie szkoły, utrzymania praw nauczycielskich oraz aktywnie działał na rzecz reformy oświaty w latach 1998 – 1999 i później.
W obliczu braku zrozumienia potrzeb polskiej oświaty ze strony kolejnych rządów III RP, Związek organizował liczne protesty i podejmował inicjatywy, mające na celu zwrócenie uwagi społecznej na problemy edukacji.
Obecnie ZNP zrzesza ponad 200 tysięcy osób i działa w międzynarodowym ruchu nauczycielskim.
Na podstawie opracowania
dr Piotra Wierzbickiego (ZNP – Kraków Śródmieście)
Dyplom pierwszego Honorowego członka ZNP
– Stefana Zaleskiego (twórcy hymnu Związku)